İlçemizde yıllar önce Van Gölü’nde ulaşım açısından istifade edilirken, teknolojinin ve toplumsal yaşam şartlarının gelişmesi ile birlikte maalesef Adilcevaz olarak 2010’lu yıllarda yaşamamıza rağmen Van Gölü’nün önemli kıyısında yer alan ilçemiz Neden deniz ulaşımından faydalanamıyor?

Düşünün! İlçemizde Acil hasta olduğunda bu acil hastanın karayolu ile Van’a götürülmesi 1.5-2 Saat sürmektedir. Oysa ilçemizde deniz ambulansının olması bu mesafeyi 25-30 dakikaya indirecektir. Bu aynı zamanda çok önemli olan zaman kaybını da ortadan kaldıracaktır.

İlçemize deniz ulaşımının sağlanması ile işsizlik sorununa büyük katkı sağlayacağı da bir gerçektir.

Gerek yolcu, gerek yük taşımacılığı açısından Urartular döneminden beri Van Gölü'nden yararlanıldığı bilinmektedir. Eskiden suyolu ulaşımında kullanılan yelkenli teknelerin yerini 19. yüzyılda küçük buharlı gemiler aldı. Göl kıyısındaki yerleşim yerleri arasında düzenli gemi işletmeciliği ilk kez işgal sırasında Ruslar tarafından başlatıldı.

Cumhuriyetten sonra bu işletmenin etkinliği devlet eliyle sürdürüldü. Günümüzde Van Gölü İşletmesi adını almış olan bu işletme Türkiye Denizcilik İşletmeleri adlı bir kamu kuruluşu tarafından çalıştırılmaktadır. İşletme Van Gölü kıyılarındaki iskeleler arasında yolcu, yük, tren vagonu ve öteki taşıtların ulaşımını sağlar. Feribotla Tatvan'daki iskeleden Van'ın iskelesine yaklaşık 3,5 saatte ulaşılır.

Yaptığımız araştırmalar neticesinde, Van Gölü'nde Osmanlı döneminden çok daha önce, Urartular zamanında ulaşım yapıldığına dair buluntular vardır. Osmanlı döneminde yelkenli gemilerle taşımacılık yapılmaktadır. 19. yüzyılda ise buharlı gemi işletmeciliği yönünde çeşitli girişimler olmuştur.  1928'de Nafıa Vekâleti’ne bağlı Van Gölü Seyr-i Sefain İdaresi kurulur. İdare 1934'te Van Vilayeti İdare-i Hususiyesi'ne geçer. 1936'da İktisat Vekâleti’ne bağlı Van Gölü İşletmesi halini alır. 1938'de ise Denizbank'ın idaresine geçen işletme, 1952'de Denizcilik Bankası TAO'na bağlanır. Van Gölü İşletmesi 1988'de TCDD'ye devredilir ve halen TCDD bünyesinde Van Gölü Feribot Müdürlüğü olarak varlığını sürdürmektedir.

Cumhuriyet döneminde Van Gölü’nde işlemek üzere yerli tezgâhlarda inşa edilen ilk gemiler Van ve Bitlis vapurlarıydı. Bu vapurlar, 1937 yılında İktisat Vekâleti Fabrika ve Havuzlar Müdüriyeti’ne ait Haliç Tersanesi’nde inşa edildiler. Birbirinin eşi olan vapurların uzunluğu 31,1 metre, genişliği 6 metre, su kesimi 2,3 metre idi. 185 gros, 123 net tonluk gemilerin her biri 135 beygir gücünde 2’şer adet dizel motoru vardı. Çift uskurlu vapurlar 8,5 mil hız yapabilmekte, yazın 180, kışın 150 yolcu taşıyabilmekteydi.  

Vapurlar, İstanbul’da inşa edildikten sonra tekrar söküldü, parçalar numaralandırıldıktan sonra demiryolu, kamyon ve kısmen de hayvan sırtında Van Gölü kıyısına ulaştı. Burada parçaları bir araya getirilerek yeniden inşa edilen vapurlar Van Gölü’ne indirildiler.

Van ve Bitlis vapurlarını daha sonra Van Gölü’nde işleyen Akdamar yük gemisi, 2 Nisan vapuru, Erciş servis motoru, Gevaş römorkörü, Tuğ servis motoru, Tatvan ve Erek vapurları izledi.

1971'de Türkiye-İran demiryolunun hizmete girmesi ile tren ferileri gündeme geldi. Bu bağlamda 1971'de Orhan Atlıman, 1972'de Rafet Ünal, 1975'de Tatvan ve 1976'da Van feribotları inşa edildiler.

Trenlerden yer kalması halinde otomobil ve kamyonun da taşındığı bu feribotların ortalama hızları 13 deniz mili/saattir. Tatvan-Van arasındaki 49 deniz mili mesafeyi ortalama 4 saatte alan feribotların kalkma ve manevra süreleri 15 dakikayı bulmaktadır. Rıhtıma yanaşık bir feribotun boşaltılması ve yüklenmesi ise 2 saati bulmaktadır. Dolayısıyla bir feribotun Tatvan'dan yüklenmesi ile başlayan seyahati Van'a varışı, yük ve yolcusunun boşaltılması, tekrar yüklenmesi Tatvan'a geri dönmesi ve boşaltılması ki; bu bir sefere karşılık gelmektedir toplam 12 saati bulmaktadır. Bir feribot günde iki sefer gerçekleştirebilmektedir. Ana güvertelerinde 3 demiryolu hattı bulunan bir feribota, vagon boylarına göre 10 ile 12 adet vagon yüklenebilmektedir. Dolayısıyla bir feribot günde 48 vagon taşıyabilmektedir.

Denizcilik Müsteşarlığı tarafından Van Gölü’nde yolcu ulaşım talebini karşılamak üzere Van ve Bitlis valiliklerine 2005 yılında ikişer gemi gönderildi. Bunlar IDO’nun Şehir Hatları İşletmesi’nden devraldığı Kağıthane, Sütlüce, Asmalı ve Defterdar motorbotlarıdır.

Van Gölü’nde ulaşımın geliştirilmesine yönelik bir diğer adım ise bir tersanenin kurulması projesinin gündemde olmasıdır.  

Aşağıda birbirinin eşi olan Van ve Bitlis vapurlarının planı ile Van Gölü'nde vapurların seyir hatlarını yani rotaları gösteren bir harita yer almaktadır. Bu haritada yıllar önce  Van Gölü kıyısında yer alan tüm yerleşim yerleri deniz ulaşımından faydalanırken, maalesef teknolojinin en üst seviyede olduğu günümüzde insanımız bu hizmetlerden istifade edememektedir.

Halkımız bu nimetlerden ve deniz ulaşımından neden mahrum ediliyor? Bu hizmet halkımıza çok mu reva görülüyor? Yetkilileri bu konu üzerinde bir kez daha düşünmeye olumlu adımlar atmaya davet ediyoruz.
 

Salih BEŞKARDEŞ
www.adilcevaz13.com