Sedat ERÇETİN - Adilcevaz kenti ilk çağdan günümüze kadar birçok uygarlığa ve sahipliği yapmıştır. Kentin önemi yapılacak arkeolojik kazılarla birlikte daha da ortaya çıkacaktır. İlçe hem antik dönem hem de sonrasında önemli medeniyetlerin izlerine rastlanılmıştır. Adilcevaz Kalesi ve Kef Kalesi buna örnektir. Orta çağ ve akabinde İslam dönemine bakıldığında imar faaliyetlerinin devam ettiğini görebiliriz. Buna ilaveten ilçe de bulunan manastırın varlığı Hristiyanlık açısından önemli bir merkez olduğunu da göstermektedir. Kentte bulunan yapılar üzerinden kentin mimarlık tarihine yönelik düşüncelerimizi ifade edeceğiz.



Antik dönem için Kef ve Adilcevaz kaleleri önemli anıtlardır. Arkeolojik kazıların yoğunluk kazanmasıyla hem anıtların korunması hem de turizm açısından bölge cazibe merkezi olacaktır. Esasen bu kaleler içerisinde birçok fonksiyonel yapıyı barındırmaktadır. 2021 yılında başlanan ve bu yıl itibariyle devam edecek kazılarla birlikte kentin önemi daha da anlaşılacaktır. Üzerinde durulması gereken bir diğer konu ise Adilcevaz kalesidir. Kale antik dönem ve sonrası için önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Evliye çelebi kaledeki mimari yapılar hakkında önemli bilgiler verir. Ancak bu yapılar günümüzde mevcut değildir. Kalede arkeolojik kazılar yoğunluk kazanırsa bu yapılar hakkında bilgilere ulaşılabilecektir.



Adilcevaz’da bulunan İslam dönemi anıtlar ise 14. ve 15. yüzyıl arasına tarihlendirilmektedir. Ulu Cami ve Zal Paşa cami günümüze ulaşan önemli yapıtlardır. Bu anıtlar Adilcevaz’da uygarlığın kesintisiz devam ettiğini göstermektedir. Ayrıca komşu kent Ahlatta sivil mimarlık örnekleri günümüze ulaşmışsa da Adilcevaz da sivil mimarlık eserleri günümüze gelememiştir. Bu yapılar baz alındığında esas yerleşim yerinin kale etrafında olduğuna işaret etmektedir. Yapılacak arkeolojik kazılar sonrası daha sağlıklı verilere ulaşılabilecektir. Yine camilerin tipolojik özelliklerine bakıldığında Anadolu’da benzer mimari özellikleri görülen yapılar mevcuttur. Özellikle Zal Paşa camisinin üst örtüsü oldukça üniktir. Çok kubbeli form sonraki süreçte Osmanlı cami mimarisinde de görülmüştür. Zal Paşa camisi Ulu camiye oranla daha gelişmiş mimari formlara sahiptir.



Tüm bu hususlar irdelendiğinde Adilcevaz ilçemizde bulunan yapıtlar uygarlık mirası açısından önem teşkil eder. Kentin coğrafik konumu ve ticari yolların üzerinde yer alması uygarlık mirasını hep canlı tutmuştur. Adilcevaz’da arkeoloji ya da kent müzesinin kurulması elzemdir. İleriki yıllarda bölgedeki arkeolojik kazıların artmasıyla bu gereksinim artacaktır. Günümüzde Adilcevaz’da bulunan pek çok arkeolojik buluntu Anadolu Medeniyetler Müzesinde sergilenmektedir. Aslında bu eserlerin kendi bölgesinde sergilenmesi turizm açısından cazibe merkezi oluşturabilir. Bununla birlikte kent müzesi kurulması içinde çalışmalar yapılabilir. Böylece günümüze kadar kent kültürü içinde var olan öğeleri tanıyıp koruma imkânımız olabilecektir.

www.adilcevaz13.com