Birinci Dünya Savaşı’nda Ahlat, Adilcevaz gibi Tatvan’da Rus ve Ermeni mezaliminden payına düşeni almıştır.

Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması ve Çarlık Rus Ordularının Doğu Anadolu’ya ilerlemesi sonucunda 15 Nisan 1915 tarihinde Van’daki Ermeniler isyan için ayaklandılar. Ermeni isyanı başlamasıyla Van’dan kaçan Müslüman halk, yelkenli gemilere binerek aç, hasta ve çaresiz bir şekilde Tatvan’a doğru yola çıktılar. Binbir güçlükle Tatvan’a ulaştıktan sonra, Tatvan’da bulunan Ermenilerin katliamına maruz kalmış, hayatta kalabilenler Bitlis’e kaçarak canlarını kurtarabilmişlerdir.

26 Haziran 1915 tarihinde Adilcevaz’ın, 29 Haziran tarihinde de Ahlat’ın Rusların eline geçmesiyle 17 Temmuz 1915 tarihinde Rus Komutanı General Oganovski, Rus Komutanı Şarpantıye’ye emir vererek, 3 Rus Alayı ile beraber 66 ncı Rus Piyade Tümeni ve 16 ncı Dragon Tüverski Alayı ile beraber Tatvan’a taarruz etmesini emretti.

Rus kuvvetleri herhangi bir direnişle karşılaşmadan Tatvan’ı işgal ettiler. Gölün batı tarafından yani Reşadiye üzerinden ilerlemekte olan Albay Trukhin’e bağlı birlikler Tatvan’a gelerek Dragonlarla birleşti. Bunun yanı sıra Ahlat-Purhus (Ovakışla) da bulunan General Şarpantiye’ye ait kuvvetler ve onu takip eden 4’ncü Kafkas Kolordusu’na bağlı 7’nci Kafkas Piyadeleri de Tatvan’a gelerek yerleştiler.

Rus ve Ermeni birliklerinin Tatvan’a gelmekte olduklarını haber alan Tatvan halkı, Temmuz başlarında şehri terk ederek önce Bitlis’e oradan da Güneydoğu Anadolu’ya göç etmiştir.

Tatvan’ın işgalinden sonra 22 Temmuz 1916 tarihinde 3’ncü Türk Ordusu’nun sağ cenahını yanına alan Abdülkerim Paşa, bütün gücüyle Rus 4’ncü Kafkas Kolordusu’nun sağ cenahına saldırdı. 25 Temmuz’da Türk taarruzu karşısında tutunamayan General Şarpantiye’ye bağlı Rus birlikleri 66’ncı Rus Tümeni’nin alayları ile Kazak süvarileri ve Tüverski Dragonlarının % 40’ını kaybederek Tatvan’dan geri çekilmek zorunda kalmıştır. Bu çekiliş Ahlat, Adilcevaz ve Van’a kadar devam etmiştir.

Türk kuvvetleri karşısında yenilen Rus birlikleri gayesinden vazgeçmemiş, 20 Şubat 1016 tarihinde tekrar Tatvan’a saldırmışlardır.

20 Şubat tarihinde Muş’un Ermeni asıllı General Nazarbekov tarafından işgal edilmesi üzerine, diğer Ermeni asıllı Rus Generali General Abasief, 6’ncı Rus Kafkas Avcı Alayı’nın 2 Taburu, 2’nci Kafkas Avcı Topçu Taburunun 2 dağ topu ve 1’nci Çernomorski Kazak Alayı’nın 2 Bölüğüyle beraber Tatvan’a taarruz etti. Aynı gün bu taarruz karşısında tutunamıyan Tatvan, teslim olmak zorunda kalmıştır.

Yaklaşık olarak 2 yıl düşman işgalinde kalan Tatvan, 8 Ağustos 1916 tarihinde Bitlis’in düşman işgalinden kurtulmasından 1 buçuk yıl sonra 16 Şubat 1918 tarihinde işgalden kurtularak istiklaline kavuşmuştur.

Bitlis’de bulunan 16 ncı Kolordu’ya bağlı 5’inci Piyade Tümeni, Hacı Musa Bey’e bağlı Hafif Süvari Alayı ve Muhammed Diyauddin’e bağlı milislerin Tatvan’ın üzerine yürüdüğünü gören General Nazarbekov Tatvan’ı boşaltarak Ahlat istikametine doğru geri çekilmiştir.

Bu kurtuluştan sonra bu şirin ilçemiz Tatvan, ebedi istiklaline, bayrağına ve toprağına kavuşmuştur.

ÖĞR. GÖR. M. TÖREHAN SERDAR